نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 29 (بهار 1392)

به منظور بررسی اثرات نور مداوم (h 24)، تناوب نور/تاریکی (h16/h8) و تاریکی مداوم (h 24) بر جوانه زنی و تعیین نیاز نوری جوانه زنی شش گونه آویشن متعلق به دو اکوتیپ دماوند و کردستان، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در سال 1390، در موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور اجرا گردید. نتایج نشان داد تاثیر تیماsر نوری، گونه و اکوتیپ بر بسیاری از فاکتور های جوانه زنی معنی دار بود. از نظر درصد جوانه زنی تفاوت معنی داری بین تیمار های آزمایش شامل نور مداوم، تناوب نور/تاریکی و تاریکی مداوم مشاهده نشد. درصد جوانه زنی بذر ها بسته به گونه و اکوتیپ از 57 تا 93 درصد در اکوتیپ دماوند و از 26 تا 92 درصد در اکوتیپ کردستان متغیر بود. بالاترین درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر متعلق به گونه Thymus daenensis و بالاترین شاخص بنیه بذر در تیمار نور مداوم ثبت گردید. بالاترین سرعت جوانه زنی در گونه Th.pubescence و از اکوتیپ کردستان و در شرایط تناوب نور/تاریکی مشاهده شد. در اکوتیپ دماوند، سرعت جوانه زنی در تیمارهای تناوب نور/تاریکی و نور مداوم یکسان بود. بالاترین نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در تیمار نور مداوم و در گونه Th.pubescence مشاهده گردید. بیشترین وزن خشک و وزن تر گیاهچه در تیمار تناوب نور/تاریکی و در گونه Th.daenensis به دست آمد. نور مدام منجر به بهبود برخی از پارامتر های جوانه زنی گردید که بسته به گونه و اکوتیپ متغیر بود. بذر های آویشن در تاریکی جوانه زدند، هرچند ویژگی های دانه رست های بیرنگ را نشان دادند. در نهایت می توان گفت که پارامتر های جوانه زنی در اکوتیپ های گونه های آویشن متغیر می باشد که باید در مطالعات آزمایشگاهی و برنامه های کشت آویشن مورد توجه قرار گیرد.

مطالعه فنولوژی گیاهان یکی از فاکتورهای مهم و اساسی در اعمال مدیریت جهت بهره‏برداری بهینه از پوشش گیاهی می‏باشد. گونه مرتعی Poa bulbosa از نظر علوفه‏ای و مرتعی، پراکندگی و گسترش در شرایط مختلف محیطی، همچنین رویش آن در فصل زمستان، جلوگیری از فرسایش خاک و نیز مشاهده پدیده زنده زایی یا تکثیر رویشی از اهمیت خاصی برخوردار است. به منظور بررسی شرایط مختلف محیطی بر روند تغییرات مراحل فنولوژی گونه Poa bulbosa در طول چهار سال آماری 1386 تا 1389 در سه ایستگاه در مناطق نیمه استپی کشور (چناران و تیل آباد در استان گلستان و بینالود در استان خراسان رضوی) انجام شد. در این تحقیق در هر ایستگاه 10 پایه انتخاب گردید و اطلاعات مربوط به مراحل فنولوژی و ارتفاع کل گیاه برای هر پایه در مقاطع زمانی 15 روزه در مرحله رویشی و 7 روزه در مرحله زایشی اندازه‏‏گیری و در فرم ویژه ای ثبت شد. نتایج نشان داد که شروع و خاتمه مراحل فنولوژیکی این گونه در سال ها و ایستگاه های مختلف، متفاوت می باشد و مراحل فنولوژیکی این گونه تحت تاثیر اقلیم، درجه حرارت و ارتفاع از سطح دریا قرار دارد.

منطقه حفاظت شده دنای غربی یکی از غنی ترین نقاط کشور از نظر تنوع زیستی است. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات تنوع زیستی گیاهی، تاج پوشش گیاهی و جامعه های گیاهی در طبقات ارتفاعی رشته کوه دنا است. در این تحقیق نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد که در آن 30 رلوه به روش حداقل سطح گونه تعیین شد. در هر رلوه درصد پوشش هرگونه و گونه های غالب تعیین و گونه های منطقه جمع آوری شد. برای هر رلوه اطلاعات ارتفاع، جهت و درصد شیب ثبت شد. نتایج نشان داد مهمترین عامل در میزان پوشش گیاهی منطقه عامل ارتفاع بوده و عامل درصد شیب نیز در درجه دوم قرار گرفته است. بررسی فلوریستیکی حاصل از مطالعات در 30 رلوه نشان می دهد که در منطقه دنای غربی 212 نمونه گیاهی از 24 تیره گیاهی رویش دارد که 41 گونه اندمیک، 12 گونه نادر، 1گونه آسیب پذیر و 7 جنس تک گونه ای است. در شیب جنوبی از ارتفاع 2242 متر تا 4359 متر از سطح دریا با افزایش ارتفاع درصد تاج پوشش گیاهان در هر رلوه کمتر می شود. این تغییرات در شیب شمالی نیز مشاهد ه می شود. از ارتفاع 2650 متر تا ارتفاع 4350 متر از سطح دریا با کاهش ارتفاع، درصد تاج پوشش در هر رلوه بیشتر می شود. در منطقه چهار فرماسیون گیاهی شامل فرماسیون های درختی، درختچه ای، گیاهان بالشتکی و گیاهان علفی هستند. 22 جامعه گیاهی در طبقات ارتفاعی و شیب های شمالی و جنوبی مشاهده شد.

تنش شوری به عنوان مهمترین عامل محدود کننده کشت و پرورش گیاهان زراعی و باغی در ایران و جهان محسوب می شود. این تحقیق به منظور تعیین اثرات متقابل کلرید سدیم و کلرید کلسیم و بر همکنش آنها در رشد رویشی و زایشی توت فرنگی رقم گامروسا انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد که در آن سه سطح کلرید کلسیم (0، 5 و 10 میلی گرم در لیتر) و چهار سطح کلرید سدیم (0، 15، 30 و 45 میلی گرم در لیتر) در 3 تکرار مورد استفاده قرار گرفت. صفات مورد اندازه گیری شامل وزن تر برگ، طول دمبرگ، تعداد میوه، وزن میوه، عملکرد بوته و قند میوه بود. نتایج نشان داد توت فرنگی در برابر تنش شوری دارای مقاومت کمی بود، به طوری که با افزایش درجه شوری طول دمبرگ، تعداد میوه و وزن میوه کاهش یافت. با افزایش شوری، عملکرد که به طور معنی داری در مقابسه با شاهد کاهش یافت. تیمار کلسیم باعث کاهش اثرات تنش شوری بر رشد گیاهان شده و باعث افزایش تعداد میوه و وزن میوه و افزایش طول دمبرگ شد. بیشترین اثرات بهبود دهنده کلسیم در غلظت 10 میلی گرم در لیتر مشاهده شد. اختلاف معنی داری بین مقدار غلظت کلرید سدیم و کلرید کلسیم در تمامی تیمارها مشاهده گردید. همچنین نمک کلرید سدیم و کلرید کلسیم موجب افزایش میزان مواد جامد محلول در میوه شد.

آللوپاتی که دگرتاثیری بین گیاهان نیز نامیده می شود، محصول میان کنش گیاهان با واسطه مواد تاثیرگذار است. در این پژوهش اثرات آللوپاتی عصاره های آبی برگ های گیاه چای (Camellia sinensis L.) در مراحل متفاوت تکوینی (برگ های بسیار جوان، میان سال و مسن) و غلظت های 1، 3 و 5 درصد، بر جوانه زنی بذرها و تکوین دانه رست های گیاه جو (Hordeum vulgar L.) و ماش (Vicia sp.) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که پس از تیمار با تمامی عصاره ها در غلظت های متفاوت، جوانه زنی در جو متوقف شد. در ماش رشد ریشه، سطح برگ و وزن تر در تمام غلظت های عصاره های برگی چای کاهش یافت. وزن خشک نیز تنها در تیمار با عصاره های 3 و 5 درصد برگ های بسیار جوان افزایش یافت. نتایج بافت شناسی در ماش نشان داد که تار کشنده تنها در نمونه کنترل و ریشه های فرعی در تیمار با عصاره برگ های بسیار جوان با غلظت 1 درصد و برگ های میان سال 1 و 3 درصد وجود داشت. حجم پارانشیم پوستی در تیمار باعصاره برگ های بسیار جوان و میان سال برای غلظت 5 درصد و تمام غلظت های عصاره برگ های مسن توسعه یافت. دسته های آوندی در تیمار با عصاره برگ های بسیار جوان 3 و 5 درصد توسعه یافته بود.

به منظور بررسی اثرات کود نیتروژن و تراکم بوته بر صفات زراعی و خصوصیات فنولوژیکی کلزا، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با چهار تکرار در غرب مازندران در سال زراعی 89-1388 انجام شد. چهار سطح کود نیتروژن (0، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و سه مقدار بذر (6، 8 و 10 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب به عنوان عامل اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. در این تحقیق، صفاتی نظیر فاصله اولین شاخه فرعی از زمین، فاصله اولین خورجین از سطح زمین، تعداد خورجین در ساقه اصلی، قطر ساقه، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا پایان گلدهی، طول دوره گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی کلزا مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که تاثیر مقدار مصرف کود نیتروژن بر صفات تعداد خورجین در ساقه اصلی، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا پایان گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین تعداد خورجین در ساقه اصلی، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا پایان گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی با مصرف 300 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار بدست آمد. میزان بذر نیز بر صفات تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا پایان گلدهی، طول دوره گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی تاثیر معنی داری داشت. بالاترین تعداد خورجین در ساقه اصلی، روز تا شروع گلدهی، روز تا پایان گلدهی و روز تا رسیدگی نیز با مصرف 6 کیلوگرم بذر در هکتار بدست آمد.

شوری یک عامل محیطی محدودکننده تولید محصول در گیاهان است و امروزه به عنوان یک مشکل روزافزون در کشاورزی مطرح است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر هیدروپرایمینگ بذر بر برخی از خصوصیات بذور تربچه در مرحله جوانه زنی انجام شد. پس از جوانه زنی بذور تربچه درصد نهایی جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، شاخص بنیه بذر و محتوای پرولین ساقه چه و ریشه چه مورد ارزیابی قرار گرفت. پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. این تحقیق شامل دو فاکتور هیدروپرایمینگ در چهار سطح (صفر، 10، 15 و 20 ساعت) و تنش شوری در چهار سطح (صفر، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) بود. نتایج نشان داد درصد نهایی و سرعت جوانه زنی در هیدروپرایمینگ به مدت 15 ساعت و غلظت 4 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم بیشترین تاثیر را دارا بود. همچنین هیدروپرایمینگ به مدت 15 ساعت و غلظت صفر کلرید سدیم سبب بهبود شاخص جوانه زنی شد و نیز غلظت های 8 و 12 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم با آن تفاوت معنی دار نداشت. در هیدروپرایمینگ به مدت 10 ساعت و غلظت 4 دسی زیمنس بر متر کلرید سدیم بیشترین شاخص بنیه بذر مشاهده شد. زمانی که بذور به مدت 10، 15 و 20 ساعت هیدروپرایمینگ شدند و نیز تحت غلظت های مختلف شوری قرار گرفته بودند، نسبت به بذور هیدروپرایمینگ نشده (شاهد)، محتوای پرولین هم در ساقه چه و هم در ریشه چه افزایش یافت.

امروزه آلودگی محیط زیست از مسائل مهمی است که جوامع مختلف با آن روبرو هستند. پالایشگاه نفت تهران یکی از قدیمی ترین پالایشگاه ها در ایران است که به خاطر آلودگی نفتی ناشی از آن، اکوسیستم های این منطقه با چالش های جدی مواجه شده اند. در یک مطالعه گلخانه ای توانایی اکوتیپ یزد گونه Polypogon monspeliensis در پالایش خاک های آلوده به نفت پالایشگاه نفت تهران مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور میزان نفت خام کل، قبل و 45 روز بعد از قرار گرفتن دانه رست های یک ماهه در 5 تیمار مختلف که در آن ها خاک آلوده با خاک کشاورزی به ترتیب با نسبت های وزنی 1 به 9 (10درصد)، 2 به 8 (20 درصد)، 3 به 7 (30 درصد)، 4 به 6 (40 درصد) و 5 به 5 (50 درصد) با هم مخلوط گردیده بود در مقایسه با تیمارهای شاهد فاقد پوشش گیاهی با همین غلظت از آلودگی ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمارهای این گیاه توانایی کاهش معنی دار آلودگی نفت خام در سطح احتمال 95 درصد را دارد. بیشترین کاهش میزان نفت خام مربوط به تیمار 10 درصد خاک آلوده مشاهده شد که سهم گیاه پالایی در این تیمار 33/69 درصد بود. بررسی ها نشان داد که با افزایش غلظت نفت خام، میزان کاهش آن در خاک کاهش یافت. بررسی پارامترهای ارتفاع اندام هوایی و وزن تر و خشک ریشه نشان داد که تنها در تیمار 50 درصد، کاهش معنی داری در ارتفاع اندام هوایی گیاه نسبت به تیمار شاهد فاقد آلودگی وجود دارد. در تیمار های 10 و 20 درصد آلودگی نفتی ارتفاع اندام هوایی افزایش یافت. وزن تر و خشک ریشه در تیمارهای 10، 20 و 30 درصد در مقایسه با تیمار شاهد فاقد آلودگی افزایش و در تیمار های 40 و 50 درصد کاهش یافت. افزایش ارتفاع اندام هوایی در تیمار های 10 و 20 درصد و همچنین افزایش وزن تر و خشک ریشه در تیمار های 10، 20 و 30 درصد مشاهده شد.